24 June 2025

เมื่อกลางเดือนมิถุนายนที่ผ่านมา ศาลล้มละลายกลางมีคำสั่งให้ การบินไทย พ้นจากแผนฟื้นฟูกิจการอย่างเป็นทางการ ซึ่งไม่ได้เป็นเพียงข่าวดีของผู้บริหารและพนักงานของการบินไทยเท่านั้น แต่เป็นกรณีศึกษาชั้นยอดสำหรับผู้บริหารและผู้ที่สนใจว่าการปรับเปลี่ยนองค์กรจากภาวะใกล้ล้มให้สามารถกลับมายืนได้อีกครั้ง ต้องอาศัยอะไรบ้างทั้งในแง่ของกลยุทธ์ การบริหารคน การเงิน และธรรมาภิบาล

โควิด-19 อาจจะเป็นตัวเร่งให้การบินไทยเข้าสู่แผนฟื้นฟู แต่ปัญหาของการบินไทยมีมานานแล้ว ทั้งการขาดทุนสะสมต่อเนื่อง ภาระหนี้ที่สูง การขาดสภาพคล่อง เป็นองค์กรขนาดใหญ่มีพนักงานจำนวนมากและค่าใช้จ่ายด้านบุคลากรต่อเดือนที่สูง การขาดประสิทธิภาพในการดำเนินงาน การลงทุนที่ไม่สอดคล้องกับความต้องการของตลาด  รวมถึงการถูกแทรกแซงทางการเมือง

จากบทสัมภาษณ์ตามสื่อต่างๆ ของผู้บริหารแผนฟื้นฟูและผู้บริหารระดับสูงของการบินไทย พอจะสรุปได้ว่าเมื่อการบินไทยเข้าสู่แผนฟื้นฟู การบินไทยได้รับการผ่าตัดองค์กรครั้งใหญ่ ด้วยกลยุทธ์และวิธีการต่างๆ ดังนี้

1. การปรับโครงสร้างทางการเงิน 

ก) สร้างความแข็งแกร่งทางการเงินจากการแปลงหนี้เป็นทุน และพยายามทุกวิถีทางเพื่อลดภาระหนี้ การเพิ่มทุน 

ข) พยายามแสวงหากระแสเงินสดจากช่องทางต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นการขายปาท่องโก๋ ประมูลเก้าอี้เครื่องบิน การขายตั๋วพร้อมสิทธิประโยชน์ล่วงหน้า 

ค) ขายสินทรัพย์ที่ไม่จำเป็น ทั้งเครื่องบินที่จอดนิ่ง ที่ดิน และอาคาร ทั้งเพื่อให้ได้มาซึ่งกระแสเงินสด และลดค่าใช้จ่ายที่ไม่จำเป็น

2. การปรับโครงสร้างองค์กร  

ก) ลดค่าใช้จ่ายด้านบุคลากร ทั้งลดจำนวนพนักงาน ลดเงินเดือนพนักงาน (ชั่วคราว) และค่าใช้จ่ายทางด้านบุคลากรอื่นๆ

ข) สร้างการบริหารที่มีความคล่องตัวและธรรมาภิบาลมากขึ้น เริ่มจากการลดสัดส่วนหุ้นที่กระทรวงการคลังถือ ทำให้หลุดพ้นจากความเป็นรัฐวิสาหกิจและเป็นเอกชนเต็มตัว เกิดความคล่องตัวในการดำเนินงานและตัดสินใจมากขึ้น และนำไปสู่การแต่งตั้งบุคลากรที่มีความสามารถมาบริหารงานได้อย่างแท้จริง และการบริหารภายคณะผู้บริหารแผนทำให้มีอำนาจเบ็ดเสร็จ ช่วยให้การตัดสินใจสามารถเกิดขึ้นได้อย่างรวดเร็วและเด็ดขาด

3. การปรับการบริหารจัดการฝูงบินและเส้นทางการบิน 

ก) บริหารฝูงบินใหม่ เริ่มจากการลดจำนวนเครื่องบิน ลดประเภทเครื่องบิน เพื่อลดค่าใช้จ่ายในการบำรุงรักษา มีการจัดการเครื่องบินใช้แล้วจากสายการบินอื่น แต่ก็วางแผนซื้อเครื่องบินใหม่ที่สอดคล้องกับความต้องการของตลาดและบริหารต้นทุนเชื้อเพลิงได้ดีขึ้น 

ข) ปรับกลยุทธ์ธุรกิจ จากการเน้นการขายตั๋วแบบ Point-to-Point มาเป็นแบบ Hub-and-Spoke โดยใช้กรุงเทพเป็นศูนย์กลางในการเชื่อมต่อเส้นทางระหว่างทวีป 

ค) การรวมกิจการของไทยสมายล์กลับเข้ามากับการบินไทย ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการบริหาร การเชื่อมโยงเส้นทางการบิน การตลาด และการบริการ 

4. การพัฒนาด้านบริการและเทคโนโลยี 

ก) การยกระดับประสบการณ์ลูกค้าผ่านบริการต่างๆ ทั้งปรับปรุงห้องโดยสาร ระบบจองตั๋วผ่านเว็บและแอป ห้องรับรองพิเศษ การบริการบนเครื่อง การปรับเมนูอาหารบนเครื่อง 

ข) ปรับชุดพนักงานที่ใช้ผ้าไหมผสมเส้นใยที่แปรรูปจากพลาสติก ที่นอกจากจะเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมแล้ว ยังลดค่าใช้จ่ายด้วย

จากความพยายามในการปรับเปลี่ยนข้างต้นทำให้การบินไทยสามารถกลับมามีกำไรจากการดำเนินงานได้ ส่วนแบ่งการตลาดเริ่มฟื้นตัว ออกจากแผนฟื้นฟู และมีแผนจะเข้าจดทะเบียนในตลาดหลักทรัพย์อีกครั้ง อย่างไรก็ดีการบินไทยยังต้องเผชิญกับความท้าทายต่อไป ทั้งจากปัจจัยภายนอกและปัจจัยภายใน โดยเฉพาะอย่างยิ่งการบริหารจัดการเพื่อป้องกันการแทรกแซงทางการเมือง

บทเรียนของการบินไทยสะท้อนให้เห็นถึงความกล้าหาญในการเปลี่ยนแปลง วิกฤตเปิดโอกาสให้เกิดการรื้อระบบเก่าและสร้างระบบใหม่ที่เน้นความคล่องตัว ประสิทธิภาพ และความยั่งยืนในระยะยาว เป็นตัวอย่างว่า องค์กรสามารถฟื้นตัวจากจุดตกต่ำที่สุดได้ หากมีการตัดสินใจที่เด็ดขาด ผู้นำที่เชื่อมั่นในเป้าหมาย และความร่วมมือที่แท้จริงจากผู้ที่เกี่ยวข้องทุกภาคส่วน