2 October 2011

การแข่งขันทางธุรกิจที่รุนแรงในปัจจุบันทำให้แนวคิดในเรื่องของ Business Model Innovation กลายเป็นสิ่งที่ผู้บริหารองค์กรธุรกิจเสาะแสวงหาเพื่อสร้างตลาดและความต้องการใหม่ๆ ขึ้นมา และในปัจจุบันก็ได้เริ่มมีอีกแนวคิดหนึ่งที่แตกกิ่งก้านสาขาออกมานั้นคือเรื่องของ Green Business Model Innovation ที่มุ่งเน้นการคิดค้นหรือพัฒนา Business Model ใหม่ๆ ขึ้นมาแต่เป็นรูปแบบธุรกิจ (Business Model) ที่มุ่งเน้นและให้ความสำคัญกับสิ่งแวดล้อม 

ถ้าจะมีการนิยาม Green Business Model Innovation ก็คงพอจะนิยามได้ว่าเป็นแนวทางในการคิดรูปแบบธุรกิจใหม่ๆ ขึ้นมาที่เน้นสินค้า บริการ หรือธุรกิจที่คำนึงถึงประโยชน์ของสิ่งแวดล้อมเป็นสำคัญ แต่ในขณะเดียวกันก็ก่อให้เกิดผลตอบแทนในเชิงธุรกิจด้วยเช่นกัน เรียกได้ว่า Green Business Model Innovation จะเป็นการคิดค้น Business Model ใหม่ๆ โดยเน้นผลกระทบในเรื่องของสิ่งแวดล้อมมากกว่า Business Model ทั่วๆ ไปครับ

มองกันว่า Green Business Model Innovation นั้นมีความแตกต่างจาก Green Business หรือ ธุรกิจสีเขียวทั่วๆ ไปนะครับ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเรื่องของ Revenue Model หรือแนวทางในการได้มาซึ่งรายได้ของธุรกิจครับ ใน Green Business ทั่วๆ ไปนั้น องค์กรธุรกิจจะมุ่งเน้นในการพัฒนาสินค้าและบริการที่เป็นมิตรต่อธรรมชาติ เช่น อาจจะมาจากกระบวนการผลิต วัตถุดิบที่ใช้ หรือ ตัวผลิตภัณฑ์เอง รายได้ของบริษัทก็จะมาจากการขายสินค้าหรือบริการที่มีความแตกต่างจากผู้อื่น เนื่องจากความเป็น Green Product 

แต่ถ้าเป็น GBMI (Green Business Model Innovation) แล้ว แหล่งที่มาของรายได้ของบริษัทจะไม่ใช่แค่การขายสินค้าหรือบริการเป็นหลัก แต่จะมาจากระบบทั้งระบบ โดยเฉพาะอย่างย่ิงระบบในการช่วยทำให้ผู้ใช้สินค้าหรือบริการสามารถประหยัดพลังงาน ลดต้นทุนหรือวัตถุดิบในการผลิต ซึ่งทั้งหมดนั้นจะนำไปสู่ความเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมมากขึ้น

กลุ่มประเทศในแถบสแกนดิเนเวียได้มีความตื่นตัวในเรื่องของ GBMI กันพอสมควรครับ มีการศึกษา วิจัยเรื่องนี้กันอย่างจริงจัง และถึงขั้นแบ่งกลุ่มของ GBMI ออกเป็น 5 กลุ่มด้วยกันครับได้แก่ Functional Sales, Energy Saving Companies, Chemical Management Services, Design, Build, Finance and Operate และ Sharing Business ครับ

ถึงแม้ชื่อเรียกของแต่ละ GBMI จะแตกต่างกัน แต่สาระหลักๆ ของแต่ละกลยุทธ์ก็ไม่ต่างกันเท่าใดกัน เช่น ใน Functional Sales นั้น แทนที่จะมุ่งเน้นขายตัวสินค้าหรือบริการ บริษัทก็จะมุ่งนำเสนอถึงผลลัพธ์หรือคุณประโยชน์ของสินค้านั้นมากกว่า ดังนั้นสิ่งที่ลูกค้าซื้อจะไม่ใช่ตัวสินค้าหรือบริการ แต่เป็นประโยชน์หรือผลลัพธ์ที่จะได้จากสินค้านั้น เช่น Volvo Aero ซึ่งผลิตและรับจ้างดูแลเครื่องยนตร์สำหรับเครื่องบิน จะมีบริการซ่อมบำรุงแบบพิเศษ ที่เน้นว่าจะช่วยทำให้เครื่องยนตร์สามารถประหยัดพลังงานได้มากกว่าการซ่อมบำรุงแบบพิเศษถึง 1.5-2% 

ในกรณีของ Energy Saving Companies นั้น รายได้หลักของบริษัทจะมาจากต้นทุนค่าพลังงานที่ลูกค้าสามารถประหยัดได้ถ้าใช้สินค้าหรือบริการของบริษัท แต่ถ้าต้นทุนค่าพลังงานกลับสูงขึ้นกว่าที่รับปากไว้ บริษัทก็ต้องจ่ายค่าชดเชยให้กับลูกค้า

GBMI อาจจะเป็นชื่อที่ใหม่ แต่โดยหลักการและแนวคิดนั้นไม่ใหม่ครับ มีบริษัท (โดยเฉพาะในต่างประเทศที่ให้ความสำคัญกับการรักษาสิ่งแวดล้อม) ที่มีการสร้างรูปแบบธุรกิจใหม่ๆ (New Business Model) โดยนำหลักเรื่องของ Green มาใช้ สำหรับท่านผู้ประกอบการในเมืองไทยมานำหลักของ GBMI มาปรับใช้นั้นก็ไม่ยากครับ แต่ต้องเริ่มต้นจาก BMI (Business Model Innovation) ก่อนครับ แล้วหลังจากนั้นนำหลักในเรื่องของ Green เข้ามาคิดผสมผสาน เพื่อเป็นการพัฒนารูปแบบธุรกิจใหม่ๆ ที่นอกเหนือจากจะสร้างความต้องการใหม่ๆ และ ตลาดใหม่ๆ ให้เกิดขึ้นแล้วยังก่อให้เกิดประโยชน์ต่อสิ่งแวดล้อมอีกด้วยครับ