28 March 2023

ในช่วงนี้ภาพประทับใจหนึ่งที่มักจะปรากฏตามสื่อ คือความนอบน้อมถ่อมตนตามวัฒนธรรมและประเพณีไทย ของบรรดาอดีตรัฐมนตรี อดีต ส.ส. อดีตผู้นำธุรกิจชั้นนำและผู้ใหญ่ในบ้านเมืองอีกหลายๆ ท่าน ที่ล้วนแล้วแต่อ่อนน้อมถ่อมตน ยกมือไหว้ประชาชนคนธรรมดาทั่วไป

ความนอบน้อมถ่อมตัวที่ได้พบเห็นนี้ เป็นความประทับใจที่ทำให้นึกถึงแนวคิดของผู้นำประการหนึ่งที่เรียกว่า Humble Leadership หรือ ผู้นำที่ถ่อมตัว

ในอดีตเมื่อนึกถึงผู้นำนั้น จะนึกถึงภาพของผู้ที่อยู่จุดสูงบนพีระมิดในองค์กร เป็นผู้มีอำนาจและใช้อำนาจในการสั่งการ ชี้นำ ตัดสินใจ ในด้านต่างๆ คำว่าผู้นำจึงมักจะควบคู่ไปคำว่า ชี้นำ สั่งการ และควบคุม เป็นหลัก

อย่างไรก็ดี ในช่วงหลังเริ่มมีงานวิจัยและศึกษา ที่พบว่า องค์กรที่ประสบความสำเร็จมักจะมีผู้นำที่มีความถ่อมตน ที่มีความมุ่งมั่นที่สูง (หรือที่เรียกว่า Level 5 Leadership จากหนังสือ Good to Great ของ Jim Collins)

นอกจากนี้ยังพบคุณลักษณะของผู้นำที่ดีเพิ่มเติมว่า จะต้องพร้อมที่จะรับฟังและยอมรับในความคิดเห็นของผู้อื่น ยอมรับความผิดพลาดที่เกิดขึ้น และพร้อมที่จะเรียนรู้อยู่ตลอดเวลา

การมีคุณลักษณะของผู้นำที่ถ่อมตัว ได้มีความสำคัญมากขึ้น จากแนวโน้มทางธุรกิจที่เปลี่ยนไป

1.เป้าหมายของธุรกิจไม่ใช่เพียงแค่การทำกำไรสูงสุดและสร้างความพอใจให้กับผู้ถือหุ้นอีกต่อไป บทบาทของผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง หรือ Stakeholders ได้มีอิทธิพลต่อเป้าหมายของธุรกิจมากขึ้น 

2.การทำงานร่วมกับองค์กรและผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง ในรูปแบบของการสร้าง Business Ecosystem ได้กลายเป็นปัจจัยสำคัญต่อความสำเร็จทางธุรกิจ และ

3.บริบททางธุรกิจที่ซับซ้อนและเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว ทำให้สิ่งที่ผู้นำรู้นั้นสามารถล้าสมัยไปอย่างรวดเร็ว ผู้นำจะต้องพร้อมที่จะเรียนรู้จากผู้อื่น และพร้อมที่จะทำงานร่วมกับผู้อื่น

จากปัจจัยข้างต้นทำให้ความถ่อมตัวของผู้นำมีความสำคัญมากขึ้น อย่างไรก็ดี คุณลักษณะของผู้นำที่ถ่อมตัวนั้นไม่ใช่เพียงแค่การยกมือไหว้ผู้อื่นก่อนเท่านั้น แต่ยังจะต้อง

1.ตระหนักรู้ในตนเอง ยอมรับในจุดอ่อน ความผิดพลาดที่เกิดขึ้น

2.เข้าถึงจิตใจผู้อื่น เห็นคุณค่าและความสำคัญของเพื่อนร่วมงานและลูกน้อง

3.ช่วยเหลือผู้อื่น พยายามตอบสนองต่อความต้องการของผู้อื่น ช่วยเหลือให้คนในองค์กรสามารถทำงานได้สำเร็จ 

4.ให้ความสำคัญต่อการทำงานร่วมกับผู้อื่น รับฟังความเห็นผู้อื่น

5.มีความจริงใจ ไม่เสแสร้ง อีกทั้งไม่อวดเก่ง กร่าง หรือ มีความรู้สึกว่า “ข้าแน่”

6.พร้อมที่จะเรียนรู้จากผู้อื่น แม้ว่าบุคคลผู้นั้นจะเป็นพนักงานระดับล่างสุดในองค์กร ยอมรับว่าพนักงานแต่ละคนก็จะมีดีกันไปคนละด้าน จะต้องพร้อมเรียนรู้ได้จากทุกๆ คน

คุณลักษณะของผู้นำที่ถ่อมตัวข้างต้นจะทำให้ลูกน้องอยากจะทำงานด้วย อยากจะแสดงความคิดเห็น มีบรรยากาศและวัฒนธรรมในการทำงานที่มุ่งเน้นการทำงานร่วมกัน 

ในต่างประเทศนั้น Satya Nadella ซีอีโอของ Microsoft เป็นหนึ่งบุคคลที่หลายคนจะนึกถึงในเรื่องของความถ่อมตัว Satya จะให้ความสำคัญในการทำงานร่วมกับผู้อื่น และมีความถ่อมตัวเป็นคุณลักษณะประจำตัว

สำหรับในไทยนั้น ผู้นำองค์กรเอกชนชั้นนำจำนวนมากก็มีความเป็นผู้นำที่ถ่อมตัว หรือตระกูลเจ้าสัวยักษ์ใหญ่ในธุรกิจไทยบางตระกูลก็ได้ชื่อว่าเป็นตระกูลที่มีรูปแบบของความเป็นผู้นำแบบถ่อมตัวอย่างชัดเจน

อย่างไรก็ดี ถึงแม้ผู้นำที่ถ่อมตัวจะเป็นคุณลักษณะของผู้นำที่ดี และเหมาะสมกับสถานการณ์ปัจจุบัน แต่ผู้นำที่ถ่อมตนก็อาจจะมีจุดอ่อนเช่นเดียวกัน โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ถ้าผู้นำไม่พร้อมและไม่ใช้อำนาจในสถานการณ์ที่สำคัญ

เช่น ในเรื่องของการตัดสินใจที่บางครั้งต้องอาศัยความรวดเร็ว ก็ไม่สามารถที่จะรับฟังความคิดเห็นของผู้อื่นได้อย่างรอบด้าน

ขณะเดียวกันผู้นำประเภทนี้อาจจะเป็นผู้ที่อ่อนไหวต่อคำวิพากษ์วิจารณ์ และนำไปสู่ความไม่มั่นใจในตนเอง และอาจจะตกเป็นเหยื่อของผู้ที่ชอบใช้ประโยชน์จากความถ่อมตัว และการเป็นผู้ฟังที่ดีได้

ดังนั้น ผู้นำที่ถ่อมตัวที่ดีนั้น จะต้องไม่ถ่อมตัวจนมากเกินไป ในบางสถานการณ์จะต้องมีความสมดุลกับผู้นำที่ชอบใช้อำนาจด้วยเช่นเดียวกัน

สำหรับในประเทศไทยนั้น ก็จะต้องดูกันต่อไปว่าผู้นำหลายๆ ท่านที่ปัจจุบันถ่อมตัวกับประชาชนอยู่นั้น เมื่อเวลาผ่านพ้นไปจะเป็นอย่างไรต่อไป.