12 June 2005

ดูเหมือนว่าหนังสือเรื่อง The Da Vinci Code ของ Dan Brown ได้จุดประกายความตื่นตัวและสนใจในตัวปราชญ์ของอิตาลีอย่าง เลโอนาร์โด ดาวินชี ขึ้นมาทั่วโลกทั้งในด้านชีวิตและผลงานของปราชญ์ผู้นี้ ผมเองเมื่อช่วงปิดเทอมได้มีโอกาสไปเที่ยวอิตาลีและเกือบจะได้มีโอกาสเข้าไปชมภาพอาหารค่ำมื้อสุดท้ายหรือ The Last Supper ของดาวินชีแล้ว แต่เสียดายบริษัททัวร์ที่ไปด้วยไม่ได้เรื่องเลยทำให้อดเข้าชม แต่ได้ซื้อหนังสือเล่มหนึ่งเกี่ยวกับดาวินชีมาชื่อ How to Think Like Leonardo da Vinci เขียนโดย Michael J. Gelb ซึ่งเป็นหนังสือที่อธิบายถึงวิธีการคิดของ ดาวินชีที่ทำให้เขากลายเป็นอัจฉริยะในเกือบทุกศาสตร์สาขา สัปดาห์นี้ผมเลยขอนำเสนอเนื้อหาบางส่วนจากหนังสือเล่มนี้นะครับ เผื่อท่านผู้อ่านและผมจะคิดได้แบบดาวินชีบ้าง

ก่อนจะเข้าสู่เนื้อหาในวิธีคิดแบบดาวินชี หนังสือเล่มนี้ได้นำเสนอเนื้อหาที่น่าสนใจประการหนึ่งครับ นั้นคือเรื่องเกี่ยวกับความฉลาดของคนเรา ท่านผู้อ่านบางท่านที่อ่านในย่อหน้าต้นของบทความนี้คงจะเถียงผมอยู่ก็ได้นะครับว่าต่อให้อ่านหนังสือ How to Think Like Leonarda da Vinci จบก็คงจะไม่ฉลาดขึ้นได้แล้ว เนื่องจากเราถูกสั่งสอนกันมาตลอดว่าความฉลาดของคนเรา (โดยการวัดผ่านทางไอคิว) ติดตัวเรามาผ่านทางพันธุกรรมแล้ว ยากที่จะพัฒนาหรือเปลี่ยนแปลงความฉลาดของเราได้มากขึ้นเท่าใด ในอดีตผมก็คิดเช่นนี้เหมือนกันครับ แต่พึ่งทราบว่าในระยะหลังได้มีการทดลองโดยนักวิทยาศาสตร์และนักจิตวิทยาหลายคนที่แสดงให้เห็นว่าไอคิวของแต่ละคนสามารถที่จะเพิ่มขึ้นได้อย่างชัดเจน โดยผ่านการเรียนรู้ที่เหมาะสม และล่าสุดมีการค้นพบว่ายีนหรือลักษณะทางพันธุกรรมส่งผลต่อความฉลาดทางไอคิวเพียงแค่ 48% ส่วนอีก 52% นั้นเกิดขึ้นจากการดูแลของผู้ปกครอง สภาพแวดล้อมและการศึกษา

นอกจากประเด็นเรื่องการพัฒนาความฉลาดแล้ว อีกประเด็นที่เราควรจะเข้าใจก่อนก็คือ ในอดีตนั้นเวลาเราพูดถึงความฉลาดเรามักจะโยงกับทักษะในด้านการคิด ในด้านคณิตศาสตร์ โดยผ่านการทดสอบไอคิว ทำให้เราพูดกันตลอดว่าใครที่มีไอคิวสูงคือคนที่มีความฉลาดมาก ส่วนพวกที่มีไอคิวต่ำนั้นคือพวกที่ฉลาดน้อย แต่ในปัจจุบันดูเหมือนจะเป็นที่ยอมรับกันมากขึ้นว่าความฉลาดของคนเรานั้นมีหลายด้าน ไม่ใช่เรื่องของไอคิวเพียงอย่างเดียว นักจิตวิทยาชื่อดังอย่าง Howard Gardner (เพิ่งมาเมืองไทยไม่กี่เดือนที่ผ่านมา) ได้เสนอแนวคิดเรื่องของ Multiple Intelligences หรือความฉลาดในหลายมิติขึ้นมา โดยแยกความฉลาดของคนเราออกเป็นเจ็ดด้าน ได้แก่ 1) Logical – Mathematical 2) Verbal – Linguistic 3) Spatial – Mechanical 4) Musical 5) Bodily – Kinesthetic 6) Interpersonal – Social 7) Intrapersonal (Self-Knowledge) ท่านผู้อ่านลองวิเคราะห์ดูนะครับว่าท่านผู้อ่านมีความฉลาดในด้านไหน ส่วนดาวินชีนั้นผู้รู้ระบุว่ามีความฉลาดในทั้งเจ็ดด้านเลยครับ

จากประเด็นที่ว่าความฉลาดของคนเราสามารถที่จะเรียนรู้และเพิ่มพูนได้ ประกอบกับการมองความฉลาดของเราในหลายมิติแล้ว จึงน่าจะอนุโลมได้ว่าการเรียนรู้วิธีคิดของปราชญ์อย่างดาวินชี น่าจะการเพิ่มพูนความฉลาดของเราบ้าง (ไม่มากก็น้อย) แต่ก่อนจะไปดูวิธีคิดของดาวินชี อยากจะพาท่านผู้อ่านมาดูเรื่องสมองของคนเราก่อนนะครับ เนื่องจากสมองของเราเป็นสิ่งที่มหัศจรรย์มาก สมองของเราเต็มไปด้วยสิ่งที่ลึกลับและยังไม่ได้รับการสำรวจอีกมาก แม้กระทั่งในปัจจุบันในวงการแพทย์และวิทยาศาสตร์ก็ยอมรับกันว่ายังไม่สามารถศึกษาเกี่ยวสมองเราได้ครบถ้วนในทุกๆ ด้าน เรามาลองประเด็นที่น่าสนใจเกี่ยวกับสมองเราหน่อยนะครับ

  • สมองเรามีความยืดหยุ่นและหลากหลายมากกว่าเครื่องคอมพิวเตอร์ใดในโลก
  • สมองเราสามารถที่จะเรียนรู้เรื่องราวต่างๆ หรือความรู้ใหม่ๆ เจ็ดเรื่องต่อวินาที ทุกๆ วินาที ดังนั้นท่านผู้อ่านไม่ต้องกังวลว่าเรียนรู้ไปมากๆ แล้วจะไม่มีเนื้อที่ในสมองให้เก็บความรู้ไว้
  • ความฉลาดของเราไม่ได้เกิดขึ้นหรือสถิตอยู่แต่ในสมองบนศรีษะเราเท่านั้น แต่ยังอยู่ในเซลต่างๆ ที่กระจายอยู่ทั่วร่างกายเรา 
  • สมองของคนแต่ละคนจะมีความแตกต่างกัน คนทุกคนบนโลก (ทั้งที่ยังมีชีวิตอยู่หรือเคยเกิดมาแล้ว) จะมีลักษณะ การคิด ของสมองที่แตกต่างกัน (อาจจะยกเว้นฝาแฝดแท้)
  • ถ้าดูแลและใช้อย่างเหมาะสม สมองเราจะพัฒนาขึ้นเมื่ออายุมากขึ้น ประเด็นนี้ถือเป็นเรื่องใหม่และน่าสนใจเลยนะครับ (โดยเฉพาะท่านผู้อ่านที่มีอายุเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ) เนื่องจากเราเชื่อกันตลอดว่ายิ่งอายุมากขึ้นสมองของเราจะเสื่อมลง ทำงานได้ช้าลง โดยเฉพาะอย่างยิ่งเคยอ่านเจอว่าหลังอายุยี่สิบห้าแล้วสมองเราจะเริ่มเสื่อมหรือสูญเสียความสามารถไปเรื่อยๆ ทุกๆ วัน 
  • ประเด็นสุดท้ายคือสมองเรานั้นสามารถคิดในรูปแบบต่างๆ ได้อย่างมากมายมหาศาล และน้อยคนมาก (ตั้งแต่อดีตกาล) ที่ได้ใช้งานสมองอย่างเต็มที่ ดังนั้นการเรียนรู้จากปราชญ์อย่างดาวินชี จึงน่าจะเป็นแนวทางหนึ่งในการเพิ่มขีดความสามารถของสมองเรา

สรุปว่าในสัปดาห์นี้เกริ่นนำจนเนื้อที่หมดแล้วครับ สัญญาว่าสัปดาห์หน้าจะนำเสนอวิธีการคิดของดาวินชีเลยครับ และท่านผู้อ่านจะพบว่าวิธีการคิดของดาวินชีนั้นไม่ได้สลับซับซ้อนแต่อย่างใด เป็นสิ่งที่เรารู้และปฏิบัติกันโดยธรรมชาติอยู่แล้ว เพียงแต่เราจะเอาใจใส่และปฏิบัติอย่างจริงจังและต่อเนื่องหรือไม่เท่านั้นเอง